28 Nisan 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi kararı Türk Medeni Kanunu’nda (“TMK”) tarihi bir değişiklik yapıldı ve söz konusu karar ile kadının evlendikten sonra kendi soyadını tek başına kullanabilmesinin önü açılmış oldu.

TMK m. 187 uyarınca kadın, evlenmekle kocasının soyadını almakta, ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilmekteydi. Bununla birlikte, kadının kocanın soyadını almamak gibi bir tercih yapabilmesi de söz konusu değildi. Evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra tek başına kullanabilmesine izin verilmesi için kadınlar tarafından açılan davalar ve Anayasa Mahkemesi nezdinde yürütülen bireysel başvurular neticesinde 2014 yılından itibaren Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay, özellikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (“AİHS“) Ek 7 Numaralı Protokol uyarınca anılan TMK m. 187 hükmünün eşitlik ilkesine aykırı olması nedeniyle kadınların evlenmeden önceki soyadını tek başına kullanabileceğine hükmetmeye başlamıştı. Ne var ki,  bu konuda bir hukuki düzenleme olmaması, sadece kendi soyadını kullanmak isteyen her kadının dava sürecini tamamlamasını zorunlu kılmaktaydı. 

İstanbul 8. Aile Mahkemesi tarafından TMK m. 187 hükmünün Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülerek iptal başvurusu yapıldı. Anayasa Mahkemesi, iptal başvurusunun kabulüne hükmettiği kararında soyadını taşımanın yalnızca bir yükümlülük değil, aynı zamanda bir hak olduğu, Anayasa’nın 10. maddesi gereğince cinsiyet nedeniyle ayrım gözetilmeksizin herkesin kanun önünde eşit olduğu ve bunun eşler arasındaki eşitliğin sağlanması şeklinde de sağlanması gerektiği tespitlerine yer vermiştir. Aynı zamanda Anayasa Mahkemesi, TMK m. 187 hükmüne ilişkin olarak erkeğin evlendikten önceki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabilmesine rağmen kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra ancak kocasının soyadının önünde kullanabilmesinin ve kadının yargıya başvurma külfetine katlanmaksızın evlenmeden önceki soyadını tek başına kullanabilmesinin mümkün olmamasının karşılaştırmaya müsait şekilde benzer durumda olan eşler arasında cinsiyet temelinde farklı muameleye yol açtığına hükmetmektedir. Bununla birlikte, kimlik numarası ve bilişim teknolojileri de nüfus kayıtlarındaki karışıklığın önlenmesi ve soy bağının sağlıklı bir şekilde tespit edilmesini sağlamakta olduğu için kadının evlendikten sonra erkeğin soyadını alması yönündeki farklı muamele, bu alandaki düzenin sağlanması için makul neden olarak kabul edilemeyecektir. Nihayet aile bağlarını korumak için iptal edilen kuralın yegâne ve zorunlu seçenek olmadığı açık olup eşlere içlerinden birinin soyadını veya bunun dışında bir adı ortak soyadı olarak belirleme imkânının tanınması ya da ortak soyadının eşlerin evlenmeden önceki soyadlarının birleşimden oluşacağının öngörülmesi de mümkün olacaktır. Bütün bu gerekçeler ışığında Anayasa Mahkemesi, TMK m. 187 hükmüyle öngörülen farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiğine, Anayasa’nın 10. maddesine aykırı olduğuna ve bu nedenle iptaline karar vermiştir.

Son olarak, Anayasa Mahkemesi, anılan hükmün iptali nedeniyle doğacak hukuksal boşluk kamu yararını ihlal edecek nitelikte olduğundan kanun koyucuya gerekli düzenlemeleri yapması için süre tanımış ve iptal kararının Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir. Bu bağlamda, kadının evlenmesiyle kocasının kütüğüne geçmesi yahut çocuğun annenin soyadını almasına ilişkin görülen uyuşmazlıklar ve Anayasa Mahkemesi nezdinde bireysel başvurular mevcut olmakla birlikte anılan iptal kararı ile bağlantılı olarak bu hususlarda da içtihat değişikliği ya da ilgili kanunlarda değişiklik yapılması ilerleyen günlerde gündeme gelebilecektir.

Herhangi bir sorunuz olması halinde bize ulaşabilirsiniz.